Şanlıurfa Evren Sanayi Sitesinde çalışan çocuklara yönelik bir rapor hazırlandı. Hazırlanan raporda çarpıcı sonuçlar yer alırken, çoğu çocuğun ailesine destek olmak için çalıştığı kaydedildi.

Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı’nda öğrenci Aslı Toksöz ile Uluslararası İlişkiler Mezunu Gökhan Işık, Şanlıurfa Evren Sanayi Sitesinde çalışan çocuk işçilerle ilgili bir rapor hazırladı.

Hazırlanan raporda çocukların ve ailelerinin eğitim durumu, çalışma nedenleri ve çalışma saatleri gibi birçok bilgiye yer verilirken, çarpıcı sonuçlar dikkat çekti. Evren Sanayi'de 70 çocuk işçi ile görüşen Toksöz ve Işık'ın hazırladığı raporda şu sonuçlar yer  aldı:

Evren Sanayi sitesinde çalışan çocukların  tamamının erkek olduğu görüldü. Ankete katılan çocuklar yaş itibari ile değerlendirildiğinde, çalışan çocukların yoğun olarak 15 ile 17 yaş arasında olduğu kaydedildi. Bu yaş grubunda çalışan çocukların yoğunluk göstermesinin temel sebeplerinden bir tanesi, ekonomik nedenlerden dolayı ilkokulu bitiren çocukların ortaöğrenime devam edememeleri ve okulu terk etmeleri. Niceliksel olarak az görünse de 10 yaşında olan çocukların da sanayide çalışıyor olması kaygı verici. Bu da şunu gösteriyor ki, yaş düştükçe çalışmanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri de artış göstermekte.

ÇOCUKLARIN ANNE VE BABALARININ  EĞİTİM DURUMU

Ankete katılan çocukların anne-babalarının eğitim düzeylerine bakıldığında, babanın eğitim durumunun yüzde 34,3 ile okuryazar, yüzde 21,4 ile ortaokul ve yüzde 17,1 ile okuryazar olmadığı görülmekte. Lise ve üniversite/yüksekokul mezunu olanların oranı ise oldukça düşük. Annenin eğitim durumunda ise yüzde 30 okuryazar, yüzde 14,3 ile ilkokul ve yüzde 45,7 ile okuryazar olmadığı görülmekte. Ortaokul ve lise mezunu olanların sayısı oldukça düşük. Üniversite/yüksek okul mezunu olmaması ise dikkat çekici.. Anne ve babanın eğitim düzeyleri çocukların çalışması üzerinde önemli bir etkiye sahip.

YÜZDE 57'SİNİN BABASI İŞÇİ

Çalışan çocukların babalarının mesleki dağılımına bakıldığında yüzde 57,1 oranında işçi olduğu görülmekte. Aynı tabloya göre annelerin mesleki durumu bakıldığında ise büyük bir kısmının ev hanımı olduğu görülmekte. Annenin mesleki durumu ile eğitim durumunu karşılaştırdığımızda bu iki değişkenin birbirlerine paralel olduğu yansıyor.

ÇOĞU ÇOCUK ÇALIŞTIĞI İÇİN OKULA DEVAM EDEMİYOR

Ankete katılan çocuklara okula devam edip etmedikleri sorulduğunda yüzde 44,3’ü okulda kaydı olduğunu belirtti. Araştırma kapsamında zorunlu eğitim çağında olup, okula devam etmeyenlerin oranı ise yüzde 47,1. Çocukların okula devam edememe nedenlerine bakıldığında, okula kaydı olmayan çocukların büyük bir çoğunluğunun (32,9) çalıştığından 21 dolayı, 2,9 oranında ailelerinin çocuklarını okula göndermemeleri, 2,9’unun da kendi isteği ile okula gitmek istememeleri ve yine 2,9’luk bir oranla göç (kırdan-kente, kenttenkıra) olduğunu belirtiyor. Diğer nedenler incelendiğinde, “çocukların okumak istememeleri”, “okulda başarısız olmaları” ve “ailevi sorunlar” olduğu görülüyor.  Okula devam eden çocuklar arasında çalışanların oranı ise oldukça yüksek. Çalışma koşullarının çocuklar üzerindeki fiziksel, sosyal ve psikolojik etkilerine bakıldığında, çocukların olumsuz etkilendikleri ve okul ile iş arasında bir tercih yapma mecburiyetinde kaldıkları görülmekte. Bu nedenle çocukların yaşı büyüdükçe eğitim hayatından kopma olasılıkları da artmakta. Çocukların okulu terk etme durumları tek bir nedene bağlı olmamakla birlikte, ailelerin ekonomik durumları ve çevresel faktörler önemli bir role sahip.

FİZİKSEL, SOSYAL VE PSİKOLOJİK İŞLERE UYGUN DEĞİLLER

Sanayi sitesinde yer alan bu işletmelerin çoğunda çocukların yoğun olarak çalıştığı  göze çapıyor. Çocukların çalıştıkları iş koşullarını göz önünde bulundurduğumuzda bu yaş gruplarının fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak bu işlere uygun olmadığına dikkat edilmiş. Dolayısıyla çalışan çocuklar çoğu zaman tehlikeli ve riskli durumlar ile karşı karşıya kalabilmekte. Çalışma koşulları ve ortamının güvensiz olması gerekli tedbir ve önlemlerin alınmaması da bu riski artırmakta. Çocuklar yetişkinlerce aynı işi yapmakta, onlar kadar uzun çalışma saatlerinde ve yoğun çalışmaktadır.

MESLEK ÖĞRENMEK, PARA KAZANMAK...

Araştırmanın önemli sorularından birisi olarak çocuklara neden çalıştıkları sorulduğunda, yüzde 42,9’u meslek öğrenmek, yüzde 27,1’i ise para kazanmak amacıyla çalıştığını belirtiyor. Çocukların yüzde 7,1’i ise okuyamamış olduklarından dolayı çalıştığını ifade ediyor. Diğer nedenler incelendiğinde “Ailem istediği için”, “Yardım için” ve “Tatil olduğu için” yanıtları veriliyor.

ÇALIŞTIKLARI İÇİN YETERLİ UYKUYU ALAMIYORLAR

Çalışan çocukları konu alan tüm çalışmalarda çocukların çok fazla çalışmalarından ötürü gerektiği kadar uyumadıkları aşikâr. Yapılan çalışmaya göre çocukların yüzde 41,4’ü 7 saat, yüzde 31,4’ü ise 8 saat uyumakta. Bu değerler 10-18 yaş grubundaki çocukları kapsamakta. Dolayısıyla bu yaş aralığındaki çocukların uyuması gereken saatleri düşündüğümüzde çok az uyudukları araştırma sonuçlarına yansımıştır.

ÇOĞU ÇOCUK, ÇALIŞTIKLARI PARAYI AİLESİNE VERİYOR

Araştırmada çalışan çocukların kazandıkları parayı ne yaptıkları soruldu. Verilen yanıtlara göre çocukların yüzde 71,4’ü ailesine verdiğini, yüzde 20,0’sinin ise kendisinin harcadığını belirtti. Çocukların yüzde 4,3’ü de çalıştığı işyerinden herhangi bir ücret almadığını ifade etti.

Sanayide çalışan çocuk işçilerle ilgili geniş bir rapora yer veren Toksöz ve Işık, çocukların erken yaşta çalışmaları bedensel gelişimlerini ve sağlıklarını olumsuz etkilediğini belirtti. Çalışmanın çocuklar üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunduğunu aktaran ikili, raporun sonuç kısmında ise şu sözlere yer verdi:

"Alan araştırması esnasında yapılan gözlem ve görüşmelere dayanarak çocuklar pek çok istismarla karşı karşıyadır. Çocuklar ahlaki, fiziksel, emek ve ücret istismarına maruz kalmaktadır. Çocuklar kötü çalışma koşullarında uzun saatler boyunca ve çok düşük ücretlerle güvencesiz çalışmaktadır. Yapılan araştırmanın sonuçlarına dayanarak, çalışan çocukların sorunlarına bazı çözüm önerilerinde bulunabiliriz; Evren Sanayi Bölgesinde yılın belli dönemlerinde özellikle yaz tatillerinde yoğun bir çocuk işçi profili bulunmaktadır. Evren Sanayi Bölgesinde çalışan çocukların büyük çoğunluğu sanayi bölgesine yakın mahallelerden (Direkli, Süleymaniye, Bağlarbaşı, Yavuz Sultan Selim, Sigorta, Yakubiye, Eyyübiye, Devteşti) yada Şanlıurfa ilinin en fakir bölgelerinden gelmektedirler. Dolayısıyla yukarıda ifade edilen bilgilendirici çalışmalarının yoğun olarak bu bölgelerde yapılması daha yapılacak olacak çalışmaları daha sağlıklı kılacaktır.

Çocuk işçiliğinin birçok boyutu bulunmakta ve en tehlikeli boyutu olan sanayide çalışma ile ilgili yeterli literatür bulunmamaktadır. Sanayi Bölgeleri için yeterli derece de bilgi ve araştırmanın olmaması sanayi alanlarının çocuklar için sürekli bir risk alanı olarak kalmasına neden olacaktır. Bunun da önüne geçebilmek ve nesnel verilere ulaşabilmek için daha fazla alan çalışmalarının ve araştırmalarının yapılması böylece buna dair kaynakların oluşturulması gerekmektedir."

BİHA